Astım: Belirtileri, Risk Faktörleri ve Yönetimi

Astım Nedir?

Astım, akciğerlerdeki hava yollarında daralmaya yol açan ve ataklarla seyreden kronik bir solunum yolu hastalığıdır. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Aysu Sinem Koç, hastalığın temel nedeninin mikrobik olmayan bir tür iltihaplanma olduğunu belirtmektedir. Bu iltihap, hava yolu duvarlarının şişmesine neden olarak nefes darlığı, hırıltı, göğüste baskı hissi ve öksürük gibi belirtilerle kendini gösterir.

Astımın Risk Faktörleri

Dr. Koç, astımın kişisel ve çevresel risk faktörlerine dikkat çekerek, şunları ifade etmektedir:

• Kişisel Risk Faktörleri: Genetik yapı, cinsiyet, obezite, alerjik rinit ve dermatit varlığı, aile öyküsü.
• Çevresel Risk Faktörleri: Alerjenler, tekrarlayan akciğer enfeksiyonları, sigara ve diğer tütün ürünleri, hava kirliliği, bazı ilaçlar ve beslenme alışkanlıkları.

Astım Belirtileri

Astım belirtileri hakkında bilgi veren Dr. Koç, şunları sıralamaktadır:

• Nefes darlığı;
• Göğüste sıkışma veya ağrı;
• Nefes verirken hırıltı (özellikle çocuklarda daha yaygın);
• Öksürük veya hırıltı nedeniyle uyku sorunları;
• Soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu virüsleri tarafından kötüleşen öksürük veya hırıltılı solunum atakları.

Belirtileri Tetikleyen Faktörler

Dr. Koç, bazı bireylerde astım belirtilerinin belirli durumlarla alevlenebileceğini vurgulamaktadır. Bu tetikleyiciler arasında şunlar yer alır:

• Havanın soğuk ve kuru olması;
• Kimyasal dumanlar ve gazlar;
• Toz ve alerjenler (polen, küf sporları, hamamböceği atıkları, evcil hayvan tüyleri).

Astımın Yaygınlığı

Dünya genelinde yaklaşık 300 milyon astımlı hasta bulunduğunu belirten Dr. Koç, Türkiye'de ise her 12-13 erişkinden biri ve 7-8 çocuktan birinin astım hastası olduğunu ifade etmektedir. Astımın görülme sıklığı ise yıllar içinde artış göstermektedir.

Astım Türleri

Astımın farklı türleri hakkında bilgiler veren Dr. Koç, şunları açıklamaktadır:

• Alerjik Astım: Solunum yoluyla edinilen alerjenlerin hava yollarında kasılmaya neden olduğu bir türdür. Bu hastalıkta en yaygın alerjenler arasında küf ve polen bulunmaktadır.
• Alerjik Olmayan Astım: Alerjenlerden etkilenmeyen, solunum yolu enfeksiyonlarının tekrarı sonucu ortaya çıkan bir türdür.
• Mevsimsel Astım: Yılın belirli dönemlerinde ortaya çıkan bu astım türü, mevsimsel alerjenlerden kaynaklanır.
• Egzersiz Sonucu Oluşan Astım: Fiziksel aktivite sırasında hava yollarındaki daralma nedeniyle ortaya çıkan astım türüdür.
• Mesleki Astım: Bazı meslek gruplarında kimyasal veya ağır kokulara maruz kalma sonucu gelişen bir astım türüdür.

Mevsimsel Değişikliklerin Etkisi

Astım genellikle ilkbahar ve yaz aylarında polenlerin artışıyla birlikte daha sık görülmektedir. Ancak sonbaharda, okulların açılmasıyla birlikte enfeksiyonlara maruziyetin artması, astım ataklarını tetikleyebilir.

Astım Hastalarının Dikkat Etmesi Gerekenler

Astım hastalarının, alerjik yakınmaların eşlik ettiği durumlarda ev içi toz kontrolüne önem vermeleri gerektiğini belirten Dr. Koç, şu önerilerde bulunmaktadır:

• Yünlü eşyaların uyku ortamında bulunmaması;
• Halı, perde ve nevresimlerin sık sık yıkanması;
• Peluş oyuncaklar gibi toz kaynağı olabilecek eşyaların evden çıkarılması;
• Küf ve mantar üremiş eşyaların evden uzaklaştırılması;
• Polen alerjisi varsa, o mevsimlerde alerji ilaçları ile destek alınması.

Sigara ve Astım İlişkisi

Astımlı hastalar, elektronik sigara ve diğer tütün ürünlerinden kesinlikle uzak durmalıdır. Ayrıca, solunum yolu hastalıklarına daha kolay yakalanma riskleri olduğu için her yıl grip aşısı yaptırmaları önerilmektedir.

Astımın Diğer Hastalıklarla İlişkisi

Dr. Koç, astımın alerjik rinit, alerjik sinüzit, ürtiker ve reflü gibi diğer hastalıklarla birlikte seyrettiğini belirtmektedir. Sigara içen astımlı hastalar, daha sık KOAH'a yakalanma riski taşımaktadır. Genetik yatkınlığı olan bireylerin alerjiyi azaltmaları zor olabilir. Bu yüzden çocukluk çağından itibaren sigaradan ve hava kirliliğinden kaçınmak büyük önem taşımaktadır.

Öksürükle Başa Çıkma Stratejileri

Astımın yol açtığı öksürük ataklarıyla başa çıkmak için önerilerde bulunan Dr. Koç, şunları aktarmaktadır:

• Enfeksiyon hastalıklarına karşı bağışıklama (örneğin mevsimsel grip) astımlı hastalar için faydalıdır.
• Öksürük krizi anında astım hastalarının kendi kullandıkları kontrol edici ilaçları veya kurtarıcı ilaçlarını kullanmaları gerekebilir.
• Sinüzit benzeri bakteriyel bir enfeksiyon varsa, antibiyotik kullanımı önerilmektedir.
• Reflüyü tetikleyen besinlerden uzak durmak ve mide boş uyumak öksürüğü azaltabilir.
• Keskin kokular, toz ve sigara gibi tetikleyicilerden kaçınılmalıdır.