Dünya Sağlık Örgütü’nden M Çiçeği Açıklamaları
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, uluslararası yayılma potansiyeli olan M çiçeği virüsü ile ilgili olarak DSÖ tarafından düzenlenen Acil Durum Komitesi toplantısının açılışında önemli açıklamalarda bulundu. Ghebreyesus, M çiçeği virüsünün Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde 10 yılı aşkın bir süredir rapor edildiğini belirterek, bu ülkede her yıl bildirilen vaka sayısının istikrarlı bir artış gösterdiğini vurguladı.
2023 yılında bildirilen M çiçeği virüsü vakalarının önemli bir artış gösterdiğini hatırlatan Ghebreyesus, bu yıl Afrika ülkelerinden bildirilen vaka sayısının geçtiğimiz yılın toplamını aşarak 14 bini geçtiğini ve buna bağlı olarak 524 ölüm kaydedildiğini ifade etti. Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde tespit edilen ve cinsel ağlar yoluyla yayıldığı bilinen “1b türü” virüsün hızla yayılmasının ve komşu ülkelerde görülmesinin endişe verici bir durum olduğunu belirten Ghebreyesus, Acil Durum Komitesi’ni toplama kararının başlıca nedenlerinden birinin bu durum olduğunu kaydetti.
VAKA ARTIŞI YAŞANIYOR
Ghebreyesus, Temmuz ayında Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ne komşu olan ve daha önce M çiçeği vakası bildirmemiş olan Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda’nın hastalığın 1b türüne ait yaklaşık 90 vaka bildirdiğini anımsattı. Salgının tek bir türüne odaklanmadıklarını belirten Ghebreyesus, “Farklı ülkelerde, farklı bulaşma yolları ve değişik risk düzeyleri olan, çeşitli tür salgınlarla mücadele ediyoruz. Meslektaşlarım yakında size daha detaylı teknik bir sunum yapacak.” şeklinde konuştu.
Ghebreyesus, bu salgınların nedenlerini anlamak ve ele almak için etkilenen ülkelerin hükümetleri, Afrika Birliği Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Africa CDC), sivil toplum kuruluşları ve diğer ortaklarla iş birliği içinde çalıştıklarını ifade etti. DSÖ Genel Direktörü, gözetim, hazırlık ve müdahale faaliyetlerini desteklemek için başlangıçta 15 milyon dolara ihtiyaç duyan bölgesel bir müdahale planı geliştirdiklerini söyledi.
AFRİKA BİRLİĞİ ‘ACİL DURUM’ İLAN ETTİ
Afrika Birliği Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Africa CDC) Genel Direktörü Jean Kaseya, M çiçeği salgınına dair önemli bir açıklama yaptı. Kaseya, “M çiçeği hastalığını Kıta Güvenliği Halk Sağlığı Acil Durumu olarak ilan etmek, keyfi bir durum değil, sorumluluktur.” dedi. Afrika’daki hükümetlere, M çiçeği hastalığının yayılmasını önlemek için Africa CDC ile iş birliği yapmaları çağrısında bulunan Kaseya, salgına karşı kıtaya aşı getirme taahhüdünde bulundu. Ayrıca, vaka ve ölüm sayıları hakkında haftalık toplantılar düzenleneceğini de duyurdu.
Africa CDC’nin 9 Ağustos’ta yayımladığı rapora göre, Ocak ayından 8 Ağustos’a kadar 13 Afrika ülkesinde 2 bin 822 kişi M çiçeği virüsüne yakalandı, 14 bin 719 şüpheli vaka kayda geçti. Virüs nedeniyle 511’i Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde olmak üzere toplam 517 kişi yaşamını yitirdi.
TÜRKİYE’DE GÖRÜLMEDİ
Sağlık Bakanlığı, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, 14 Ağustos 2024’te Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından gerçekleştirilen Acil Durum Komitesi Toplantısı’nın ardından M çiçeği (mpox) hastalığının “uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu” olarak ilan edildiğini hatırlattı. Açıklamada, “Özellikle Afrika kıtasında görülen M çiçeği (mpox) hastalığı vakalarına Türkiye’de 2024 yılında rastlanmamıştır. Ülkemizde henüz herhangi bir kısıtlama veya ek tedbir ihtiyacı bulunmamaktadır. Bakanlığımız gerekli çalışmaları yürütmekte, bilim kurulumuz ve sağlık altyapımızla süreci hassasiyetle takip etmektedir.” denildi.
M ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NEDİR, NASIL BULAŞIR?
M çiçeği virüsü, fareler ve sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan veya enfekte olmuş bireylerden insanlara bulaşmaktadır. Virüsün neden olduğu vücut döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysi, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları kullanmak ve vücut sıvılarıyla temas etmek, virüsün bulaşmasına neden olabilecek en önemli yollar arasında yer almaktadır. İlk belirtiler, virüsü kaptıktan sonraki 5 ila 21 gün içinde ortaya çıkabilmektedir. Virüs genellikle yüksek ateş, baş, sırt ve kas ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme, titreme ve ciltte su çiçeğine benzer kabarcıklara yol açmaktadır. Özel bir tedavi yöntemi bulunmamakla birlikte, hastalığın tedavisi antiviral ilaçlarla gerçekleştirilmektedir. Vakaların büyük bir kısmı hastalığı hafif geçirerek birkaç hafta içinde sağlığına kavuşmaktadır.
KULUÇKA SÜRESİ 5 İLA 21 GÜN ARASINDA
Ankara Üniversitesi (AÜ) Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Balık, DSÖ tarafından gerçekleştirilen Acil Durum Komitesi Toplantısı sonrası M çiçeği hastalığının uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu oluşturduğuna dair açıklamalara ilişkin değerlendirmede bulundu. Hastalığın 1970’li yıllardan bu yana Afrika’nın bazı bölgelerinde sürekli görülen bir enfeksiyon olduğunu belirten Balık, “Hastalık ilk başlarda sincap ve fare gibi kemirgenlerden insanlara bulaşıyordu. Ancak virüs, daha sonraki yıllarda insandan insana bulaşmaya adapte olmuş bir mutasyon geçirdi. 2022 yılında Avrupa ülkeleri başta olmak üzere tüm dünyada bir salgına yol açtı.” şeklinde konuştu.
Prof. Dr. Balık, virüsün belli risk grubundaki bireylerde yayılım göstermeye başladığını vurgulayarak, “Virüs, yakın temas, döküntülerin içindeki sıvıyla bulaşmış çarşaf, havlu gibi eşyaların kullanılması ve cinsel ilişki ile yayılmaktadır. Son dönemde damlacık enfeksiyonuyla da geçebildiğine dair veriler elde edilmeye başlandı. Afrika’da özellikle çocuklar arasında çok yaygın görülmeye başladı. Son 6 ay içinde vaka sayılarındaki hızlı artış nedeniyle Afrika Hastalık Merkezi tarafından acil durum uyarısı kararı alındı. Ancak, şu an için Afrika dışındaki diğer bölgeler için büyük bir risk oluşturmuyor.” dedi. Balık, Sağlık Bakanlığı bünyesinde Bulaşıcı Hastalıklar İzleme ve Takip Merkezi bulunduğunu hatırlatarak, influenza (grip), Kovid ve M çiçeği gibi hastalıkların bu merkez tarafından yakından izlenmekte olduğunu vurguladı. “Vatandaşlarımızın, son Kovid salgınında olduğu gibi paniğe kapılmasına gerek yok.” ifadesini kullandı.
Hastalığın kuluçka süresi 5-21 gün arasında değişiklik gösterirken, belirtiler arasında eklem, kas ve baş ağrısı, lenf bezlerinde büyüme, avuç içi ve ayak tabanları dahil içi sulu döküntüler bulunmaktadır. M çiçeği, aslında çiçek hastalığının bir benzeri olup, ona göre çok daha hafif seyrettiğini söyleyen Balık, “Çiçek hastalığı geçmişte çok fazla ölüme yol açmıştı. Bu virüsler Kovid’e göre daha az mutasyon geçiren virüslerdir. Ancak, M çiçeğinde olduğu gibi bunda da mutasyonlar gözlemlenmiştir. Önceleri hayvanlardan insana bulaşırken, daha sonra insandan insana da bulaşmaya adapte olmuştur.” şeklinde konuştu. Balık, Afrika’da acil durum ilan edilmesine neden olan hızlı artışın 140 bini geçtiğini, Ocak ayı başından bu yana vakalarda 500’ün üzerinde ölüm görüldüğünü belirtti. Virüsün, daha kolay bulaşan bir mutasyonunun olduğuna dair tahminlerin yürütüldüğünü ifade eden Balık, hastalığın genellikle 10-20 gün içinde kendiliğinden iyileştiğini de ekledi.
DSÖ, belli bölgelerdeki kişilere ve risk grubunda bulunan bireylere aşı yapılmasını önerdiğini belirten Balık, “DSÖ, aşıları 2022 salgınında göndermişti.” bilgisini paylaştı.
IRKÇILIK TARTIŞMALARI NEDENİYLE İSMİ DEĞİŞTİRİLMİŞTİ
M çiçeği virüsü, insanlarda ilk kez 1970’te görülse de canlılarda ilk ortaya çıkışı 1958’de yaşanmıştır. Bir araştırma için kullanılan maymun kolonilerinde çiçek hastalığına benzer belirtilerin görülmesiyle tespit edilen virüs, 2022 yılına kadar “maymun çiçeği (monkeypox)” olarak adlandırılmıştır. Ancak, DSÖ, “maymun çiçeği hastalığı (Monkeypox)” ismini, 2022’de ırkçılık ve ayrımcılık kaygıları nedeniyle “mpox” olarak değiştirmiştir. Geçtiğimiz Mayıs ayında Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS), M çiçeği virüsüne ilişkin Afrikalıları ve LGBTI+ bireyleri hedef alan “ırkçı ve homofobik” paylaşımları eleştirmiştir. Afrikalı basın mensupları ise M çiçeği virüsü haberlerinde Afrikalılara ait fotoğrafların kullanılmaması çağrısında bulunmuştur.
News
