Nesli Tükenmekte Olan Hayvan Türleri Türkiye’de
Türkiye, birçok kişinin farkında olmadığı, ancak nesli tükenme tehlikesi altında olan nadir hayvan türlerine ev sahipliği yapmaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP), WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) ve Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) gibi önemli kuruluşların verilerine göre, Türkiye’de nesli tehlike altında olan bazı hayvan türleri şunlardır:
-
1. Akdeniz Foku (Monachus monachus)
Tehlike Derecesi (IUCN): Tehlike Altında (Endangered)
Yaşadığı Yerler: Türkiye kıyıları, özellikle Akdeniz ve Ege bölgesindeki mağaralar ve kıyısal alanlar
Tehditler: Kıyı yapılaşması, deniz kirliliği, istem dışı balıkçı ağlarına takılma
Akdeniz foku, dünyada en nadir bulunan fok türlerinden biri olarak bilinir. WWF-Türkiye’ye göre, Anadolu kıyıları bu fokların önemli üreme alanlarını içermektedir. Ancak, turizm baskıları ve kıyıların betonlaşması, doğal yaşam alanlarının daralmasına yol açmaktadır.
-
2. Caretta caretta (İribaş Deniz Kaplumbağası) ve Chelonia mydas (Yeşil Deniz Kaplumbağası)
Tehlike Derecesi (IUCN): İribaş Deniz Kaplumbağası Tehlike Altında (Vulnerable), Yeşil Deniz Kaplumbağası Tehlike Altında (Endangered)
Yaşadığı Yerler: Akdeniz sahilleri (özellikle Mersin, Hatay, Antalya, Muğla kıyıları)
Tehditler: Yumurtlama kumsallarının turizm ve yapılaşma nedeniyle bozulması, ışık kirliliği, balıkçı ağlarına takılma
Her iki tür, Türkiye’nin güney sahillerinde yuva yapmaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı DKMP Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, korunma çalışmaları sürse de kumsalların doğal yapı bozulması ve kirlilik, bu deniz kaplumbağalarının üreme oranlarını ciddi şekilde tehdit etmektedir.
-
3. Kelaynak (Geronticus eremita)
Tehlike Derecesi (IUCN): Tehlike Altında (Endangered)
Yaşadığı Yerler: Türkiye’de ağırlıklı olarak Şanlıurfa/Birecik bölgesi
Tehditler: Tarımsal ilaçlar, kaçak avcılık, iklim değişikliği
Kelaynaklar, Türkiye’nin en simgesel kuş türlerinden biridir. Birecik’teki üretim istasyonlarında korunmaya çalışılan bu kuşlar, göç rotalarındaki avcılık ve çevresel değişikliklerden olumsuz etkilenmektedir. WWF-Türkiye raporları, bu türün popülasyonunun hâlâ kırılgan olduğunu göstermektedir.
-
4. Anadolu Parsı (Panthera pardus tulliana)
Tehlike Derecesi (IUCN): Resmi kayıtlarda Kritik Tehlikede (Critically Endangered) olduğu düşünülmektedir
Yaşadığı Yerler: Tarihsel olarak Anadolu’nun dağlık bölgeleri, özellikle Toroslar ve Doğu Anadolu
Tehditler: Kaçak avcılık, yaşam alanlarının kaybı, besin zincirindeki bozulmalar
Anadolu Parsı’nın Türkiye’deki varlığı, uzun yıllardır efsanelerle ve çok az kanıtla gündeme gelmektedir. Son zamanlarda fotokapanlar ve yerel halkın bildirimleriyle varlığına dair işaretler tespit edilse de kesin popülasyon sayısı hala bilinmemektedir.
-
5. Çizgili Sırtlan (Hyaena hyaena)
Tehlike Derecesi (IUCN): Tehlike Altında (Near Threatened)
Yaşadığı Yerler: Güney ve Güneydoğu Anadolu’nun dağlık ve kurak bölgeleri
Tehditler: Kaçak avcılık, yanlış inanışlar (zararlı olduğu düşünülmesi), habitat kaybı
Çizgili sırtlanlar, doğadaki leşleri temizleyerek ekosistemin sağlıklı işleyişine katkıda bulunmaktadır. Ancak, halk arasında zararlı olduğu algısı ve yanlış inançlar nedeniyle kaçak avcılığa maruz kalmaktadırlar.
-
6. Alageyik (Dama dama dama)
Tehlike Derecesi (IUCN): Bazı alt popülasyonlar Tehlike Altında
Yaşadığı Yerler: Özel koruma alanları, özellikle Antalya/Düzlerçamı gibi bölgeler
Tehditler: Yaşam alanı daralması, kaçak avcılık
Türkiye’deki yerli alageyik popülasyonu oldukça sınırlı sayıda olup, genetik çeşitlilikleri de düşüktür. Bu türü korumak amacıyla özel üretme sahaları ve av yasakları uygulanmaktadır.
-
7. Vaşak (Lynx lynx)
Tehlike Derecesi (IUCN): Asgari Endişe (LC) dünya genelinde, ancak Türkiye popülasyonu yerel ölçekte hassas kabul edilmektedir
Yaşadığı Yerler: Kuzey Anadolu ve Toroslar’ın yüksek rakımlı ormanlık alanları
Tehditler: Habitat parçalanması, av yetersizliği, kaçak avcılık
Uzmanlar, vaşakların orman ekosisteminde üst yırtıcı olarak kritik bir rol oynadığını vurgulamaktadır. Ancak, yaşam alanlarının bölünmesi nedeniyle Türkiye’deki varlıkları kısıtlanmaktadır.
Uzmanlardan Uyarılar ve Çözüm Önerileri
Uzmanlar, bu türlerin korunması için habitatların yasal koruma altına alınması, bilinçli turizm uygulamalarının teşvik edilmesi ve toplumsal farkındalık çalışmalarının artırılması gerektiğini vurgulamaktadır. WWF-Türkiye ve DKMP, tür koruma projeleri için yerel halkın katılımının önemine dikkat çekmektedir. Ayrıca, kaçak avcılıkla mücadele, tarımsal ilaç kullanımının kontrolü ve iklim değişikliğiyle ilgili önlemler de bu türlerin korunmasında kritik faktörler arasında yer almaktadır.
News
