Oxford Sözlüğü, her yıl toplumu en çok etkileyen “yılın kelimesini” seçmektedir. 2023 yılı için bu unvan, “beyin çürümesi” (brain rot) ifadesine verilmiştir. Bu ifade, hızlı dijitalleşmenin ve sosyal medyanın ciddi bir bağımlılığa dönüşerek beyin sağlığımız üzerinde yaratabileceği olumsuz etkilere dikkat çekmektedir. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, beyin çürümesinin etkilerini ve bu sorundan korunma yollarını şu şekilde açıklamaktadır:
Beyin Çürümesi Nedir?
Beyin çürümesi, sosyal medyanın aşırı kullanımı sonucunda sürekli uyarılma ve bilgi bombardımanına maruz kalan beynimizin maruz kaldığı tehditleri ifade eden bir terimdir. Bu ifade, sosyal medyanın beyin fonksiyonlarımız üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekmeyi hedeflemektedir. Özellikle algılama, berrak düşünme, odaklanma, dikkat kapasitesi, hafıza ve problem çözme gibi temel zihinsel işlevlerin zarar gördüğü gözlemlenmektedir.
Sosyal Medyanın Olumsuz Etkileri
Günümüzde bağımlılık haline dönüşen sosyal medya, hayatımızda çeşitli sorunlara yol açmaktadır:
Zihinsel Sağlık Alarm Veriyor:
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dijital bağımlılığın etkileri özellikle genç nesilde ciddi alarm vermektedir. Araştırmalar, sosyal medya kullanımının ergenlerde anksiyete, depresyon ve yalnızlık hissini tetiklediğini göstermektedir. Beğeni sayıları, kusursuz fotoğraf kareleri ve popülerlik yarışı, günümüz gençlerinin özgüvenini zedelemekte ve yüz yüze iletişim kurma yeteneklerini azaltmaktadır. Okumak ya da derin düşünmek giderek zorlaşmaktadır.
Yönlendirmelerle Tüketici Oluyoruz:
Sosyal medya platformları, içerikleri kişiye özel olarak sunarak sürekli tüketici olmamıza neden olmaktadır. Bir kaydırma hareketi ya da “bir saniyelik” video izlemek, platformların bizden veri toplamasına yetmektedir. Ancak bu durum, zihnimizin yaratıcılığını ve üretkenliğini olumsuz yönde etkilemektedir.
Dopamin Patlamaları Yaşanıyor:
Bir bildirim sesi, beğeni sayısı ya da yeni içerikler, beynimizde dopamin salgılanmasına yol açmaktadır. Beynimiz sürekli bir ödül hissi yaşamak istediği için anlık hazlara odaklanmaktadır. Ancak bu mutluluk hissi, sık tekrarlandıkça yoksunluk yaratmakta ve bağımlılık geliştirmektedir.
Psikolojik Sorunlar Artıyor:
Sosyal medya üzerinde sürekli başkalarıyla kıyaslama yapmak, zihinsel sağlığımızı olumsuz etkilemektedir. Beğeni sayıları ve mükemmel görünen fotoğraflar, “Ben neden onlar gibi değilim?” sorusunu akla getirmektedir. Bu durum, yetersizlik duyguları ve özgüven eksikliğine yol açmakta, zamanla bireylerde tatminsizlik ve depresyon/anksiyete yakınmaları başlamaktadır.
Gerçek İlişkiler Zayıflıyor:
Sosyal medya, gerçek hayattaki ilişkilerin zayıflamasına neden olmaktadır. İnsanların bir masada oturup telefonlarına gömüldüğü günleri yaşıyoruz. Yüz yüze iletişim azaldıkça, empati kurma yeteneği de kaybolmaktadır. Ekranlar üzerinden kurulan sosyal ilişkiler, gerçek bağların yerini alamamakta ve insanları daha da izole hale getirmektedir.
Korumak İçin Öneriler
Beyin çürümesine karşı bazı önlemler almak mümkündür. Aşağıdaki önerileri hayata geçirerek bu konuda adım atabilirsiniz:
- Odaklanma Alışkanlıkları Geliştirin: Her gün belirli bir süre boyunca derin düşünmeye zaman ayırın. Kitap okumak, müzik dinlemek, resim yapmak veya yazı yazmak gibi aktiviteler bu alışkanlığı geliştirmenize yardımcı olabilir.
- Dijital Molalar Verin: Haftanın bir gününü dijital detoks olarak belirleyin. Telefon ve bilgisayarınızı bir kenara bırakıp gerçek hayata odaklanmayı deneyin. Teknolojiyle aranıza mesafe koyduğunuzda zihinsel ve fiziksel olarak dinlenirsiniz.
- Gerçek İlişkiler Kurun: Aile ve arkadaşlarınızla yüz yüze vakit geçirin. Gerçek bağlar kurmak, beynin empati yeteneğini ve mutluluk hormonlarını destekler.
- Çocuklarınıza Sınır Koyun: Çocukların sosyal medya kullanımını sınırlandırmak, onları spora ve sanata yönlendirmek, zihinsel ve duygusal sağlıklarının korunması için kritik öneme sahiptir.
- Sosyal Medya Yönlendirmelerine Direnin: Kağıt kalemle plan yapın, telefon bildirimlerinizi kısın ve dijital çöplüğü kendinizden uzak tutmaya çalışın.
News
