Tiroit Bezi ve Fonksiyonları
Vücudun işleyişinde kritik bir rol oynayan tiroit bezi, boynun ön bölümünde, adem elmasının hemen altında yer alan kelebek şeklindeki bir salgı bezidir. Bu bez, vücut fonksiyonlarını destekleyen tiroit hormonlarının üretimini gerçekleştirir. Kanda dolaşan bu hormonlar, metabolizma, büyüme, gelişme, kalp atış hızı, üreme, vücut ısısı ve ruh hali gibi temel vücut fonksiyonlarını düzenler. Tiroit hormonlarının az ya da fazla salınımı durumunda fiziksel, zihinsel ve duygusal sorunlar ortaya çıkabilir. İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, tedavi edilmediği takdirde ciddi sağlık problemlerine yol açabilen tiroit hastalıkları hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk
Tiroit Bezinin Çalışma Mekanizması
Tiroit bezi, T4 ve T3 adını taşıyan iki ana hormon üretir. Bu hormonlar, kan dolaşımında bulunarak metabolizmayı düzenlemeye yardımcı olur. T4 hormonunun düzeyi, beyinde yer alan ve salgı bezlerinin işleyişini kontrol eden hipofiz bezi tarafından üretilen TSH (tiroid uyarıcı hormon) ile belirlenir. Hipofiz bezi, tiroit bezinin uygun miktarda T4 üretmesini sağlamak amacıyla TSH seviyesini artırır veya azaltır. Bu denge, vücudun işlevlerini sürdürebilmesi için gereklidir.
Tiroit Hormonlarının Görevleri
Tiroit hormonları, organizmanın hemen her sistemini etkileyerek, tüm vücut dokularının metabolik aktivitelerini artırır. Bu hormonların büyüme ve gelişim üzerindeki etkisi oldukça önemlidir. Tiroit hormonlarının eksikliği, vücut ve kemik gelişimini olumsuz etkileyerek, kemikleşme sorunlarına yol açabilir. Ayrıca, sinir sistemi üzerindeki etkileri de dikkat çekicidir; anne karnındaki veya yeni doğan dönemindeki tiroit hormonu eksikliği, beyin ve zeka gelişimini engelleyebilir. Tiroit hormonları, kalp ve dolaşım sisteminin normal işleyişi için de gereklidir. Bunun yanı sıra, karbonhidrat ve yağ metabolizmasını düzenleyerek kilo kontrolüne yardımcı olur ve kan glikozu, kolesterol ve trigliserit seviyelerinin normal aralıklarda kalmasını sağlar.
Tiroit Hastalıkları
Tiroitin yetersiz veya aşırı çalıştığı durumlarda ortaya çıkan başlıca hastalıklar şunlardır:
- Hipotiroidi: En yaygın tiroit hastalığıdır ve tiroit bezinin az çalışması sonucunda ortaya çıkar. Genellikle Hashimoto hastalığı veya otoimmün tiroidit ile ilişkilidir. Bu durumda, vücut kendi dokularına saldırarak tiroit bezinin T3 ve T4 hormonlarını yeterince üretmesini engeller. Hormon eksikliği, kilo alımına, kısırlığa, yorgunluğa, kabızlığa, cilt ve saç kuruluğuna, üşümeye ve konsantrasyon güçlüğüne yol açabilir. Hashimoto kadınlarda daha sık görülür ve genellikle orta yaşlarda ortaya çıkar.
- Hipertiroidi: Tiroit bezinin aşırı çalışması ve fazla hormon salınımı ile karakterizedir. Zehirli guatr olarak da bilinir. Bu durumda tiroit bezi zamanla büyüyebilir ve guatr oluşabilir. Nodüller, tiroidit, aşırı iyot alımı ve Graves hastalığı hipertiroidiye sebep olabilir. Belirtileri arasında kalp çarpıntısı, yüksek tansiyon, aşırı terleme, kaşıntı, çabuk yorulma, aşırı sinirlilik, gözlerde öne fırlama, uykusuzluk ve aşırı iştah olmasına rağmen kilo kaybı bulunur.
- Guatr: Tiroit bezinin anormal şekilde büyümesi durumudur. Genellikle ciddi bir sorun oluşturmasa da, uzman bir hekim tarafından izlenmesi önemlidir.
- Tiroidit: Tiroit bezinin bilinmeyen bir nedenle iltihaplanmasıdır. Bu iltihaplanma, bezin fonksiyonlarını etkileyebilir ve aşırı (hipertiroidizm) veya yetersiz (hipotiroidizm) çalışmasına neden olabilir. En sık rastlanan çeşitleri arasında otoimmün hastalık olan Hashimoto hastalığı, üst solunum yolu enfeksiyonları ile başlayan subakut tiroit ve ağrısız tiroidit yer almaktadır.
- Tiroit Nodülü: Tiroit dokusunda oluşan farklı yapıda ve boyutlarda anormal yumrular veya kitlelerdir. Çoğu zaman zararsız ve iyi huyludur ancak düzenli takip edilmelidir.
- Tiroit Kanseri: Tiroid hücrelerinin anormal bir şekilde değişip çoğalması sonucu ortaya çıkar. Kanserli hücreler nodül veya büyüme oluşturarak tedavi edilmezse lenf düğümlerine, çevre dokulara ve kan dolaşımına yayılabilir.
Dikkat! Toplumda yaygın olarak görülen tiroit hastalıklarının belirtileri bazen başka sağlık sorunlarına atfedilebilir ya da göz ardı edilebilir. Bu durum, hastalığın teşhis ve tedavisinde gecikmelere yol açabilir. Oysa ki, bu hastalıklar basit bir kan testi ile kolaylıkla teşhis edilebilir.
News
