Türkiye’de Ekonomik Zorluklar ve İş Dünyasındaki Dönüşüm
Yüksek enflasyon ve talepteki aşırı artışı kontrol altına almak amacıyla uygulanan sıkılaştırma politikaları, Türkiye genelinde benzer manzaraların ortaya çıkmasına neden oluyor. İşten çıkarmalar, konkordato başvuruları ve fabrikaların kapanması gibi durumlar hızla yayılmakta. Global moda markası Zara için kaban ve ceket üreten Doğan Duman’ın şirketi, yüksek enflasyon, döviz kurları, enerji fiyatlarındaki artış ve azalan ihracat siparişleri nedeniyle büyük bir sıkıntı içinde.
Çorum’daki fabrikasında, dünya çapında tanınan bir moda markası için üretim yapan Duman, artan maliyetler ve fiyatları ayarlayamamanın getirdiği olumsuz etkiler nedeniyle işinin geleceğinden endişeli. Geçtiğimiz yıl içinde çalışan sayısını neredeyse üçte bir oranında azaltmak zorunda kalan Duman, 27 yıllık işini sürdürmek için büyük bir çaba harcıyor. Duman’ın fabrikasında birçok dikiş makinesi atıl bir şekilde beklerken, dışarıda ise kapısına kilit vurulmuş fabrikalar ve “satılık” tabelaları göze çarpıyor.
Duman, fabrikasının yalnızca %60 kapasite ile çalıştığını ve geçen yıl 300 olan çalışan sayısını 210’a düşürdüğünü belirtti. “Artan enerji maliyetleri ve döviz kurundaki dalgalanmalar nedeniyle siparişler giderek azalıyor,” diyen Duman, sözlerine şöyle devam etti: “Siparişlerin daha da azalacağını, maliyetlerin kurtarmayacağını ve önümüzdeki yıl asgari ücret zammı geldiğinde rekabet etmenin daha da zorlaşacağına inanıyorum. Sonuç olarak, kapatmak zorunda kalacağımızı düşünüyorum. Önce 100 kişi kalır, sonra 50, en sonunda da kapatmak zorunda kalırız.”
EKONOMİ POLİTİKALARI ETKİLİ OLDU
İş dünyası, geçen yıl Haziran ayında başlayan ve bu yıl itibarıyla enflasyonu %52 seviyesine çeken toplam 4,150 baz puanlık faiz artışının etkileriyle karşı karşıya. Sıkı para politikaları, kredilerin erişilemez hale gelmesine yol açarken, liradaki değer kaybı, aylık fiyat artışlarının çok gerisinde kalıyor. Bu durum, başta hazır giyim ve tekstil ihracatçıları olmak üzere birçok şirketi zor durumda bırakıyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) verilerine göre, ilk yedi ayda yaklaşık 15 bin şirket kapanırken, bu sayı geçen yıla göre %28 artış gösterdi.
KONKORDATOLAR İKİ KATINA ÇIKTI
Konkordatotakip.com verilerine göre, bu yılın ilk sekiz ayında 982 şirket için konkordato sürecinde geçici mühlet kararı alındı. Bu sayı, geçen yılın tamamında alınan geçici mühlet kararlarının neredeyse iki katına denk geliyor. İlk sekiz ayda 58 şirket için iflas kararı verildi; geçen yıl bu sayı yalnızca 65’ti. İnşaat ve tekstil sektörleri, konkordato başvurularının en yüksek olduğu alanlar arasında yer alıyor. Konkordato, mali durumu bozulan bir şirketin faaliyetlerini sürdürebilmesi ve iflasa sürüklenmesini önlemek amacıyla belirli bir süre için borçlarını askıya almasına olanak tanıyor. Ancak bazı sektör temsilcileri ve ekonomistler, bu sürecin borç ödemelerini askıya almasının, alacaklı şirketler üzerinde yaratacağı olumsuz etkiler nedeniyle zincirleme sorunlara yol açabileceği konusunda uyarıyor.
AĞIR BEDELLERLE SONUÇLANABİLİR
İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan, “Konkordatoların bir kısmı ilerleyen aylarda iflaslara dönüşebilir ve bu durum zincirleme etkilerle ekonominin geneline yayılabilir; bu da ağır bedellerle sonuçlanabilir,” dedi. Ticari alacakların konkordato kapsamında dışarıda tutulmasının önemine dikkat çeken Bahçıvan, “Aksi takdirde, konkordato uygulanan şirketin birbirine bağlı yüzlerce ticari alacaklısını zor durumda bırakmış oluruz,” ifadelerini kullandı. Enflasyonu düşürmenin bir bedeli olduğunu vurgulayan Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Direktörü Seyfettin Gürsel, bu durumun sonuçlarının şaşırtıcı olmaması gerektiğini belirtti. Gürsel, “Ekonomide büyük bir daralma görmüyorum. Ancak bu program devam ederse büyümenin düşeceği kesin. Bu da işsizliğin artması ve bazı firmaların iflası demek,” dedi.
“GEMİ BU ŞEKİLDE YÜZEMEZ”
Çorum’daki bir iplik fabrikasının ortaklarından Bülent Demirci, “öngörülemezlik” olarak tanımladığı ekonomik koşullar nedeniyle birkaç ay önce işyerini kapattıklarını ifade etti. Demirci, “Geçmişte de zaman zaman üretim duraklamaları oluyordu. Ancak bu sefer durum çok daha ciddi. Borcumuz yok ama özsermayeden yiyorduk. Gemi bu şekilde yüzemez,” dedi. Asgari ücret, geçen yıl Temmuz ayı ve bu yıl başındaki artışlarla birlikte 17,002 lira seviyesine yükseldi; bu rakam 2023 başına göre %100, 2021 sonuna göre ise %500 artışa denk geliyor. Küçük ve orta ölçekli işletmeler için doğalgaz fiyatları 2021 sonundan bu yana 7 kat, elektrik fiyatları ise 3 kat artış gösterdi. Reuters’ın ihracatçılarla yaptığı görüşmelere göre, Türkiye’nin genel üretim maliyetleri, Asya’daki rakip ülkelere kıyasla dolar bazında yaklaşık %40 daha yüksek.
İÇ PAZARDA REKABET İÇİN TEŞVİK SİSTEMİNDE DEĞİŞİKLİK TALEBİ
Türkiye’nin Avrupa’ya yakınlık avantajına rağmen, artan enerji, işgücü ve döviz maliyetlerinin kendisini Vietnam ve Bangladeş’teki rakiplerinin gerisinde bıraktığını belirten Duman, iç pazarda rekabet gücünün düştüğünü vurguladı. Duman, yatırım teşvik sistemi kapsamında şu an 5. bölge teşviklerinden yararlanan Çorum OSB’deki fabrikasında bir çalışanın sigorta prim maliyetinin 6,500 lira olduğunu, bu miktarın 6. bölgede 1,000 liranın altında olduğunu belirtti. 6. yatırım teşvik bölgesi dışında kalan illerde bu nedenle kapanmalar yaşandığını ve Çorum’da son aylarda kapanan fabrikalar nedeniyle 1,000’in üzerinde kişinin işsiz kaldığını belirten CHP Çorum Milletvekili Mehmet Tahtasız, “Ekonomi düzelinceye kadar 4 ve 5. Yatırım Teşvik Bölgesi’nde yer alan illerin 6. Bölge teşviklerinden yararlanması sağlanmalı,” dedi. Öte yandan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Reuters’ın sorusu üzerine, üzerinde çalıştıkları yeni bir teşvik sistemi bulunmadığını bildirdi.
KONKORDATOLARDA TEKSTİL VE HAZIRGIYIM DİKKAT ÇEKİYOR
Borsa İstanbul’da işlem gören Mega Polietilen’in yanı sıra, Çorum’da üretim yapan 3F Tekstil de konkordato başvurusunda bulunan şirketlerden biridir. İsmimin kullanılmasını istemeyen 3F yetkilisi, “2020 yılında 1,500 kişiydik. O günden bu yana tedbir amaçlı olarak çalışan sayımızı azaltarak şu an toplamda 600’e düştük… Kendi üretimimiz Çorum’da, ancak Türkiye’nin her yerinde fason üretim yaptırıyorum. Dolayısıyla konkordato, yalnızca bizi değil, fason üretim yaptırdığımız fabrikaları ve kumaş tedarikçilerimizi de etkileyecek. Yaklaşık 10,000 kişiyi etkileyecek,” dedi. Küresel markalara üretim yaptıklarını belirten 3F yetkilisi, artan maliyetleri herhangi bir global markaya kabul ettirmenin mümkün olmadığını, finansman imkanlarının kapanmasının çok sayıda firmanın bu duruma düşmesine yol açtığını ifade etti: “Faizler bir anda %60-70’leri görünce, bu iş dünyasının kaldıramayacağı bir durum haline geldi. Firmalar borçlarını yönetememeye başladı. Türkiye’nin bozuk enflasyonunun bedelini iş dünyası ödedi.”
News
