Türkiye’de Emekli Maaşları ve Durumu
2025 yılının Ocak ayında, Türkiye’de en düşük emekli maaşı 14 bin 469 TL olarak belirlenmiştir. Bu süreçte, emeklilere sağlanan sosyal destek kapsamında bayram ikramiyelerinin de bin TL artışla 4 bin TL‘ye çıkarılması gündeme gelmiştir. Ancak, bu artışlar, emeklilerin geçim sıkıntısına ne yazık ki yeterli bir çözüm sunamamaktadır. Bu durum, geniş bir eleştirinin konusu haline gelerek, yapılan artışların yetersiz olduğu yönünde görüşler ortaya çıkmıştır.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2024 yılını “Emekliler Yılı” olarak ilan etmesine rağmen, DİSK Emekli-Sen Başkanı Cengiz Yavuz, 2024 yılının emekliler için “açlık, yoksulluk ve sefalet yılı” olacağını belirterek, 2025 yılında emekli durumunun daha da kötüleşeceği uyarısında bulunmuştur.
Hayat Pahalılığı ve Eriyen Alım Gücü
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2024 yılında emekli maaşlarında tarihin en yüksek oranında artışlar yapıldığını ifade etse de, hayat pahalılığı ve fiyat dengesizliğinin bu artışların etkisini zamanla erittiğini vurgulamıştır. Bu durum, emeklilerin geçimlerini daha da zor hale getirmiştir.
Küresel Emeklilik Endeksi ve Türkiye’nin Sıralaması
Amerika merkezli danışmanlık firması Mercer ve CFA Institute tarafından yıllık olarak yayımlanan Küresel Emeklilik Endeksi, dünya genelindeki emeklilik sistemlerini karşılaştıran önemli bir araştırma kaynağıdır. 2024 yılında 48 ülkenin değerlendirildiği endekste, Türkiye sıralamada sondan dördüncü olarak yer almıştır. Endekse göre, Hollanda ilk sırayı alırken, Türkiye’nin puanı 48.3 olarak belirlenmiştir. Türkiye’nin arkasında ise Filipinler, Arjantin ve Hindistan bulunmaktadır.
Türkiye’nin Emeklilik Sistemi Üzerine Değerlendirmeler
Mercer ve CFA Institute’a göre, emeklilik sisteminin üç temel kriteri bulunmaktadır: emekli maaşının miktarı, sistemin sürdürülebilirliği ve güvenilirliği. Türkiye’nin bu başlıklar altında yapması gereken düzeltmeler ise şunlardır:
- En düşük emekli maaşlarının artırılması.
- Özel emeklilik sistemlerinin daha yaygın hale getirilmesi.
- Emekli maaşı almak için özel emeklilik fonunda biriken paraya erişimin sınırlanması.
Yaşlı Nüfusta Gelir Eşitsizliği
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), 2023 yılında yayımladığı raporda Türkiye’deki 65 yaş ve üzeri nüfusun harcanabilir gelir adaletsizliğinin “çok yüksek” olduğunu belirtmiştir. OECD raporuna göre, Türkiye, 38 ülke arasında bu konuda en fazla eşitsizliğe sahip beşinci ülke konumundadır. Yüksek enflasyon nedeniyle, emekli maaşlarının artırılmasına rağmen bu artışların kısa vadede yetersiz kaldığı ifade edilmektedir.
Türkiye’nin Avrupa’daki Sıralamasının Düşüşü
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) tarafından Kasım 2024’te yayımlanan bir rapor, Türkiye’nin Avrupa’daki emekli maaşı sıralamasında büyük bir gerileme yaşadığını ortaya koymuştur. 2012-2021 yılları arasında Türkiye’de emekli maaşları, euro cinsinden yüzde 33,6 oranında azalmıştır. 2012 yılında Türkiye, 9 Avrupa ülkesinden daha yüksek emekli maaşına sahipken, 2021 yılı itibarıyla yalnızca Bulgaristan’dan daha iyi bir durumda kalmıştır.
Emekli Maaşlarının Belirlenmesi ve Devlet Katkısı
Türkiye’de emekli maaşları, emeklilerin çalışma hayatı boyunca ödedikleri primlerden karşılanmaktadır. Ancak, nüfusun yaşlanması ve emekli sayısının artmasıyla devletin bu maaşlara kısmi bir katkı sağladığı gözlemlenmektedir. Emekli-Sen Genel Sekreteri Fikri Kalender, devletin emeklileri bir yük olarak gördüğünü ve hak ettikleri maaşların ödenmediğini vurgulamaktadır.
Emekli Maaşlarının Tarihsel Değişimi
Geçmiş yıllarda, Türkiye’de emekli maaşları toplumun büyük bir kesiminden daha yüksekken, bu oran zamanla azalmıştır. 2000’lerin başında en düşük emekli maaşı asgari ücretin 1,3 katı kadar iken, 2016’dan sonra bu oran asgari ücretin altına düşmüştür. Bu durum, emeklilerin yaşamlarını zorlaştırmış, özellikle kira ödemek zorunda kalan emekliler için daha büyük bir sorun haline gelmiştir.
Bayram İkramiyelerinin Değeri
Prof. Dr. Aziz Çelik, emekli maaşlarının yıllar içinde kaybolan değerini örneklerle açıklamaktadır. Bayram ikramiyeleri, enflasyon oranında artırılsaydı bugün yaklaşık 8.500 TL civarında olması gerektiğini belirtmektedir. Ancak, ikramiye artışı sınırlı kalmış ve emeklilerin geçimlerini sağlamakta yetersiz kalmıştır.
Emekli Maaşlarındaki Değişim ve Zorluklar
2008 yılında yapılan değişikliklerle birlikte, emekli maaşları bağlama oranı düşürülmüş ve ekonomik büyümenin payı kısıtlanmıştır. Bu nedenle, emekli maaşları çok düşük seviyelerde kalmış ve devletin maaşlara katkısı son yıllarda artmıştır. 2000’lerin başında merkezi bütçenin yaklaşık yüzde 20’si emekli maaşlarına katkı olarak aktarılırken, bu oran şu an yüzde 12-13 seviyesine inmiştir.
Emekli Maaşı Ne Kadar Olmalı?
Prof. Aziz Çelik, emekli maaşlarının çalışırken alınan son maaşın yüzde 75‘inin altına düşmemesi gerektiğini savunmaktadır. Ayrıca, en düşük emekli maaşının asgari ücret seviyesinde belirlenebileceğini, ancak tüm maaşların bu seviyede eşitlenmemesi gerektiğini ifade etmektedir. Emekli-Sen Genel Sekreteri Fikri Kalender de bu yıl aldıkları yüzde 14‘lük zammın, diğer temel harcamalarda yaşanan artışların gerisinde kaldığını belirterek, emeklilerin sorunlarının göz ardı edildiğini vurgulamaktadır.
Türkiye’deki emeklilerin karşılaştığı zorluklar, artan yaşam maliyetleri ve düşen maaşlarla giderek büyümektedir. Küresel emeklilik sıralamalarında Türkiye’nin durumu, iyileştirilmesi gereken birçok başlığı ortaya koymaktadır. Emekli maaşlarının artırılması, özel emeklilik sistemlerinin yaygınlaştırılması ve gelir eşitsizliklerinin giderilmesi, Türkiye için çözülmesi gereken en önemli sorunlar arasında yer almaktadır.
News
